اگر هنر را يکي از مهمترين عوامل انتقال فرهنگ بدانيم، به جرأت مي توان گفت، خط عالي ترين و شفاف ترين اثر هنري است که براي آيندگان به جاي مي ماند.
خط که اولين صحنه مواجهه کودک با دنياي يادگيري هاي نظام مند است، نقشي بسيار مهم و تعيين کننده در بازسازي ذائقه زيبا شناختي دارد. درست نوشتن، زيبا نوشتن و خوانا نوشتن همه از اموري هستند که پايه و اساس آن ها را بايد در دوره دبستان گذاشت.
در واقع می‌توان از ابتدا که بچه‌ها دبستان می‌روند، با توجه به یک رشته ملاحظات و انجام تمرین‌هایی چند، دانش‌آموزان را به اهمیت خط خوش واقف و این قابلیت را در آنان تقویت کرد.

پرورش قابلیت خو‌شنویسی در بچه‌ها می‌تواند امتیازی چشمگیر در بزرگسالی برای آنان به همراه داشته باشد. هر چه باشد، خوش‌خطی از جمله صفاتی است که همواره مورد توجه بسیاری قرار می‌گیرد. پس اگر می‌خواهید فرزندتان خوش‌خط شود توصیه میکنیم در ادامه این پست همراه ما باشید.

يادگرفتن خوشنويسي يکي از عوامل موثر در موفقيت درسي و تحصيلي دانش آموزان و از آن مهم تر، مجوزي براي ورود آنان به محيط هاي اجتماعي بزرگ تر و جديد تر است. به اعتقاد جان. پي. ميلر، تمرين خوشنويسي، به توسعه آگاهي در دو بعد « احساس تکامل » و « عمل خاضعانه » کمک مي کند؛ کاري که ساير هنرها قادر به انجام آن نيستند.
در ابتدا علل بدخط بودن دانش آموزان را بررسی میکنیم و در ادامه روش های خوش خطی کودکان و نحوه آموزش خط به آنان را بیان میکنیم.

گانيه معتقد است که براي يادگيري دو دسته شرايط وجود دارد : شرايط دروني يادگيري و شرايط بيروني يادگيري

البته در بررسي علل بدخطي و بد آموزي خطي دانش آموزان دوره ي ابتدايي علاوه بر عوامل آموزشي و تربيتي و در حقيقت، کار معلم، که جزء شرايط بيروني هستند بايد شرايط دروني که مربوط به شرايط رواني کودکان مي باشند نيز مورد توجه قرار گيرند چه بسا بدخطي دانش آموزان به دليل حالات عاطفي نامطلوب و نداشتن هدف و انگيزه براي زيبا نويسي و يا نداشتن آمادگي روحي رواني و محيط نامناسب و فقر آموزش همچنين تمرينات غلط و فقدان رسيدگي باشد.

از علت های عمده بدخطی دانش آموزان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

- اضطراب و نگرانی دانش‌آموزان( پرفشار نوشتن که بر اثر فشار دادن بيش از حد انگشت سبابه و استفاده از قلم نا مناسب و کم رنگ نويسي بيش از حد میتواند از علت های اضطراب و نگرانی یا کمبود اعتماد به نفس باشد)
- عدم اعتماد به نفس هنگام نوشتن
- اختلالات یادگیری( در تحقيقاتي که جانسون و مايکل باست انجام داده اند، از کاستي هاي نوشتن با دست، با نام مشکلات مربوط به هماهنگي ديداري – حرکتي ياد شده است و جوردن آن ها را نارسا نويسي ناميده است. او در تحقیقاتش به علل نقص هايي از قبيل: کج نويسي بيش از حد، راست نويسي بيش از حد، پر فشار نوشتن، کمرنگ نويسي، زاويه دار نويسي بيش از حد، نا مرتب نويسي و فاصله گذاري بيش از حد پرداخته است.)
- نداشتن هدف و انگیزه برای زیبانویسی

- - تندنویسی تکالیف و بی‌‌دقتی هنگام نوشتن را میتوان از علل اصلی بدخطی دانست. نتايج تحقيق رابرت ميلر نشان مي دهد که تکليف شب، مهارت در نوشتن را پائين مي آورد و در دانش آموزان نگرش منفي نسبت به نوشتن ايجاد مي کند.
  - اخيرا با پيدايش و توسعه چاپ و نگارش کتاب ها، مجلات، روزنامه ها و همچنين کتاب هاي درسي دبستان با خط نسخ چاپي، خط اصيل و زيباي فارسي مورد بي مهري و بي توجهي واقع شده است و به مرور زمان، در مقايسه با گذشته، بيش از پيش جنبه هنري به خود مي گيرد درحالی که خوشنویسی یک حرفه است که هرکس با هر سطح سواد و طبقه اجتماعی باید از آن بهره مند باشد.
    خط نسخ کتاب‌های درسی دوره ابتدایی یکی از عوامل مهم بدخطی دانش آموزان به حساب می آید. (آشنا شدن دانش‌آموزان در کلاس اول با خط نسخ ماشینی، سبب می‌شود در کلاس‌های بالاتر به سختی بتواند خط نستعلیق را جایگزین خط نسخ کند. خط نسخ به سبب نداشتن سیرهای دایره‌ای و انحناها و قوس‌های موجود در مفردات و کلمات صرفاً یادگیری در خواندن و نوشتن را تسهیل می‌کند و تأثیری در خوش‌نویسی ندارد، برای مثال هنگام نوشتن خط نسخ مانند کلمه (محمد) اگر همین کلمه را دانش‌آموز با خط نستعلیق بنویسد سرعت بیشتری خواهد داشت.
  - استفاده از ابزار نامناسب برای نوشتن
  - کراوچ و جانسون و مايکل باست، نحوه قرار گرفتن کاغذ و طرز قرار گرفتن بدن را نيز از عواملي مي دانند که باعث بدخطی میشود. در تحقيقي که لوئيس انجام داد پي بردند که در دست نوشته هاي گروهي از کودکان کلاس اول، متداول ترين خطا اندازه نامناسب ( بزرگ تر يا کوچک تر از اندازه معمول ) حروف است. حروفي که در پايين خط مبنا قرار مي گيرند. مثل : ن، ق و ي، اغلب در اندازه هاي نامناسب نوشته مي شوند.
  - بی‌توجهی به هنر و بی‌توجهی به زیبایی هنری خط که باعث تقویت روح لطیف در کودکان می‌شود
  - واکنش‌های منفی و نامناسب بعضی معلمان در برخورد با نوشته‌های دانش‌آموزان
  - بي توجهي اوليا به خط بچه ها وطرز نوشتن انها و يا سر مشق نادرست دادن و همچنين والديني که خودشان بد خط هستند زمينه هايي براي بد خطي فرزندان را فراهم مي کند بدخطي والدين سر مشق نا مناسبي برا ي کودکان است از انجا که خوشنويسي مهارتي است که بايد اموخته شود چنان چه کودک در خانواده اي زندگي کند که اعضاي ان از ذوق و استعداد بيشتري برخوردار باشند کودک زمينه ي بيشتري براي خوب نوشتن دارد بدخطی بعضی از والدین، سرمشق نامناسبی برای کودکان است و دانش آموزان لازم است تحت آموزش خوشنویسی و زیبانویسی قرار بگیرند برعکس در خانواده هایی که به صورت ديکتاتوري و دموکراسي هستند فرزندان هيچ گاه فرصتي براي ابراز وجود و نشان دادن قابليت ها و گرايش هاي خود به دست نمي اورند، کودکاني که در خانواده هايي زندگي مي کنند که نسبت به فرزندان خود بي تفاوت اند انگيزه ي لازم را براي انجام بهتر تکاليف در فرزندان خود به وجود نمي اورند چنين کودکاني اغلب با اکراه و بي ميلي اقدام به نوشتن مي کنند و نتيجه ي عملکرد آنها رضايت بخش نخواهد بود.

این ها میتوانند یکی از هزاران دلیل بدخطی در کودکان باشند، اما لازم است تا از همان سنین کودکی و خردسالی در صدد رفع آنها بر بیاییم و آن را اصلاح کنیم زیرا مشکلات عديده اي که دانش آموزان در فراگيري خط تحريري دارند و اینکه اغلب بدخطي دانش آموزان طي سالها شکل گرفته است و و همچنين ناتواني در تغيير خط به دليل آموزش هاي ناصحيح ثابت میکند که با بالارفتن سن کودکان و بزرگتر شدن آنها، تغییر در دست خط آنها به مرور سخت تر میشود بنابراین آموزش خوشنویسی باید از کودکی شروع شود.

برای رفع بدخطی دانش‌آموزان، معلمان، پژوهشگران، موسسات آموزش خوشنویسی و اساتید خوشنویسی راهکارهای فراوانی اندیشیده اند که به ذکر برخی از آنها می‌پردازیم:

- - در انتخاب معلمان برای پایه اول ابتدایی باید بسیار سخت گیری به عمل آید و از مجرب‌ترین و علاقه‌مند‌ترین معلمان استفاده شود. مسئله ي آماده سازي معلمان براي کاري که بر عهده دارند در همه ي کشور ها به ويژه کشور هاي در حال رشد از اهميت ويژه اي بر خوردار است
  - معلمان با اصول صحیح نوشتن آشنا باشند و خودشان خط زیبایی داشته باشند تا دانش آموز خط معلم را سرمشق خود قرار دهد و زیبایی های خط و ظرافت ها را تقلید کند.
  - معلم کلاس اول باید بتواند به زبان کودکانه آموزش دهد تا آموزش برای دانش آموزان ثقیل نباشد و از ابزارهای سمعی بصری استفاده کند. برای آموزش خط به کودکان صبور باشید و از روش هایی استفاده کنید که علاوه بر جنبه سرگرمی دارای نکات آموزشی مفید هستند.
  - برای معلمان در زمینه خط نستعلیق دوره‌های کارآموزی بگذارند و یا اگر این امکان وجود ندارد، والدین دانش آموزان را در کلاس ها و موسسات آموزش خط ثبت نام کنند تا در کنار آموزش الفبا در مدرسه، نوشتن زیبای این کلمات را نیز آموزش ببینند و زیبایی خط را از همان ابتدا و کلاس اول یادبگیرند.
  - انگیزه آموزش خط زیبا به دانش‌آموزان در معلمان تقویت شود، کودکان را با روح لطیف هنر آشنا کنیم و علاقه و انگیزه برای صحیح نوشتن و زیبانویسی و آموزش خوشنویسی را در کودکان تقویت کنیم.
  - معلمان و اساتید به کودکان ضعیف تر در خط جداگانه و انفرادی رسیدگی کنند و برای برطرف کردن مشکلات یادگیری و آموزش بهتر تمهیداتی بیاندیشند و همچنین به تفاوت‌های فردی و نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان توجه شود.
  - معلمان باید در نظ داشته باشند که تکالیفی که به دانش آموزان میدهند با توانایی کودکان تناسب داشته باشد و تکالیف هدفدار باشد و باعث تقویت قوای ذهنی کودک شود و همچنین تکالیف به گونه‌ای باشد تا تمرین و تکرار آنها باعث تثبیت یادگیری شود.
  - اهمیت انجام دادن تکالیف نوشتنی برای کودک باید مشخص باشد و معلم و استاد به تکالیف کودکان باید بسیار اهمیت دهند و هرگز نباید تکالیف دانش‌آموزان را خط زد، زیرا انگیزه زیبا نوشتن را در آنها از بین می‌برد.
  - بهتر است تا زمانی که شاگردان به درست نوشتن عادت کنند، تکالیف خود را در کلاس و زیر نظر مستقیم معلم انجام دهند.
  - نگاه کردن به خط نستعلیق تأثیر زیادی در خوش‌نویسی دارد بنابراین بهتر است دفتر و کتاب های خوشنویسی در اختیار دانش آموز قرار داده شود تا چشمش با ظرافت ها و زیبایی های این خط آشنا شود.

برای آموزش خوشنویسی به کودکان راه های بسیاری وجود دارد و برای پیدا کردن روش های مناسب تحقیقات زیادی انجام شده است.

در مرحله اول پر رنگ نوشتن از روي متني که به صورت کمرنگ نوشته شده به بهتر شدن خط کمک مي کند همچنين استفاده از کاغذ هاي پوستي و تمرين از روي کلمه ها يا حروف نوشته شده نيز براي اين منظور بهتر مي باشد. در این باره در تحقيقی نشان مي دهد، دانش آموزاني که به روش کپي کردن خط مي نويسند، پس از پنج هفته آموزش، نسبت به دانش آموزاني که از طريق تقليد خط مي آموزند، نتايج بهتري به دست مي آورند. بنابراین در ابتدای کار آموزش بهتر است از نوشته هایی استفاده کنیم که کودک میتواند روی آن را پررنگ کند و روی خط بنویسد تا اندازه و تناسب حروف را به خوبی در ذهنش تطبیق دهد.

باید دانش اموزان را تشويق کنيم تا باور هاي مثبتي در باره ي توانايي ها ي خود داشته باشند و ميان تلاش و ارزش ها ي فردي دانش آموزان ارتباط محکمي بر قرار کنيم و به ويژه انان را تشويق کنيم تا به تلاش خود اهميت بدهند هدف مي تواند اين باشد که دانش آموزان خوشنويسي را مهارتي مهم به شمار آورند.

بين نظر دانش آموزان دختر و پسر نسبت به مسائل و مشکلات آموزش خوشنويسي تفاوت وجود دارد. اين تفاوت، از جنسيت و نگرش آن ها نسبت به عملکرد و شيوه ارائه درس خوشنويسي توسط عوامل اجرايي اين درس، مانند معلمان ( زن و مرد ) ناشي مي شود پس بهتر است در اتخاذ روش آموز به کودکان یک روش واحد را پیش نگیریم و آن را معطوف به روحیات و قدرت یادگیری و جنسیت و علاقه دانش آموزان کنیم و تنوع و را پیشه کار خود قرار دهیم.

نتيجه گيري

خط معلمان بر خط دانش آموزان دوره ابتدايي بسیار تأثير گذار است. جنسيت دانش آموزان دوره ابتدايي در ميزان نمره خط آنان تأثير زيادي دارد. بدين معني که دختران در مقايسه با پسران نمرات خط بالاتري دارند. ميزان نمره خط والدین، با نمره خط دانش آموز رابطه مستقيم دارد، يعني هر چه نمره خط والدین بالاتر باشد و به اصطلاح دانش آموز خوش خط تر باشند، نمره خط دانش آموز نيز بالاتر مي رود.
در خاتمه بايد اذعان داشت که تحقيقات انجام شده در داخل کشور، در اين زمينه بسيار اندک اند و پژوهش هاي صورت گرفته نيز از دقت و کنترل کافي برخوردار نيستند، ولی روش های نوین آموزشی برا آموزش خوشنویسی به کودکان و دانش آموزان ابتدایی وجود دارد که نتیجه سال ها تجربه و کار اساتید است.