گاهی درک خوشنویسی به عنوان یک هنر مشکل است و برای درک و لذت بردن از تجربه بصری خوشنویسی باید بدانیم خوشنویس در کنار تحریر یک متن، سعی داشته اثری هنری با ارزش‌های زیبایی شناختی خلق کند.
دنیای وسیع خوشنویسی پر از راز و رمز های گوناگون است و اگر دامنه نگاه خود را گسترده تر کنیم و در تاریخ جهان نگاه کنیم، راز و رمزهای ناشناخته بسیاری وجود دارد که ما از آنها بی خبریم.
در ادامه این پست همراه ما باشید تا با هم به کشف این ناشناخته ها بپردازیم.
هنر خوشنویسی
شاید برخی از افراد بر این تصور باشند که خوشنویسی تنها در کشور ما اهمیت دارد و در سایر مجامع به آن توجه ویژه ای نمی شود. در صورتی که حقیقت خلاف این است! خوش نویسی یک هنر همه گیر است که از دیرباز با کیفیت های متفاوت در سرتاسر جهان وجود داشته است. البته قطعا در ایران که مهد تمدن، فرهنگ و هنر است بیش از سایر مناطق جهان به آن پرداخته می شود، زیرا از دیرباز در ایران اسلامی به هنر و خوش نویسی توجه ویژه ای می شده است؛ از طرفی دیگر خوشنویسی در مشرق زمین ظهور پیدا کرده است و در همان جا رشد و تعالی یافته است.
خوشنویسی هنری است که تقریبا در تمامی تمدن ها و فرهنگ ها به ان اهمیت داده می شود و اشکالی از خوشنویسی را در کلیه فرهنگ‌ها می‌توان پیدا کرد.
در خوشنویسی چینی همانند خوشنویسی ایرانی هنرمندان اندیشه و احساسات خود را بیان میکنند به همین دلیل با نقاشی بسیار قرابت دارد.
بیان حالات گذرا و لحظه ای، مهمترین خصلت خطوط خوشنویسی و نقاشی های چینی است. به عبارتی چینی ها بر این باور بودند که در خوشنویسی حالات روحی و احساسات عمیق قابل بیان است. قلم گذاریهای ضخیم و بی رمق، بیانی غم انگیز داشت و خوشنویسی اشعاری که در ستایش بهار بود، شاداب و لطیف می نمود .
از خوشنویسی چینی پرسیدند چرا انگشتان مرکبی خود را چنین محکم در موهای قلم فرو می کنید. پاسخ داد که تنها اینگونه می تواند احساس کند که افکار و احساساتش از دست او به قلم و بر کاغذ انتقال می یابد.
تا پیش از این فکر میکردیم ایرانیان مردمی با احساسات پررنگ و سرشار از عاطفه اند اما مطالعه خوشنویسی در مشرق زمین و در کشور چین نشانگر عواطف و احساسات ناب مردمان این سرزمین است.
سرچشمه ی تمدن درخشان سرزمین وسیع چین در ابهام قرار دارد. در افسانه های چینی اینگونه آمده که فرهنگ چین در انزوای کامل و به دور از تمدن مغرب زمین بوجود آمد. اقوام چین، با وجود این انزوا، برخی از مهمترین اختراعات و کشفیات بشر را در پرونده خود داردند: قطب نما، ابداع کاغذ، ابداع صنعت چاپ و کشف باروت تنها برخی از این اختراعات است که توانسته تحول عمیقی در جامعه ی بشری ایجاد کند.
اما در میان تمامی هنرها، هنر خوشنویسی دارای والاترین جایگاه در تفکر اقوام چینی بوده است. چینیان سالها قبل به اهمیت لحظه و ثبت آن در اثر هنری پی برده بودند و آن را در تکنیکهای خاص خوشنویسی و نقاشی خود بکار بسته بودند.
نکته جالب قضیه آنجاست که جایگاه و اهمیت خوشنویسی در چین تا آنجا بود که مهمترین وزرا دارای خطی خوش بودند و اصولا خوشنویسی و داشتن خط زیبا یکی از مهارتها، برای برگزیدگی افراد، خاصه در شغلهای بالای سیاسی محسوب می شد.
یادگیریِ سلیس خواندن و نوشتن زبان چینی به دلیل فقدان یک سیستم آوایی یا الفبا، اصلا کار راحتی نیست و برای یادگیریِ نوشتن کلمات، فقط یک روش وجود دارد و آن از طریق حفظ کردنش است، که شما باید لغت را بارها بنویسید و بازنویسی کنید.
شخص باید دانشِ تقریباً ۳۰۰۰ کاراکتر را داشته باشد تا قادر باشد یک روزنامه ی چینی را بخواند. یک شخص چینی تحصیل کرده دانشِ تقریباً ۵۰۰۰ کاراکتر را دارد. یک استاد عادی با تقریباً ۸۰۰۰ کاراکتر آشنا خواهد بود و نه بیش تر از آن. بنابراین در زبان به این سختی که خواندن و نوشتن بسیار دشوار است پرداختن به خوشنویسی و زیبا نویسی همتی بلند میطلبد و بسیار حائز اهمیت است. شاید به همین دلیل است که چینی ها برای خوشنویسان خود بسیار ارزش قائل اند و آنها را هم ردیف با پزشکان و بزرگان میدانند.
جالب است بدانید که چینی ها بر این باورند که خوشنویسی، استخوانبندی (قدرت و حجم)، گوشت (تناسب حروف)، خون (بافت سیال مرکب) و ماهیچه (روح و نیروی حیاتی) دارد و انسانی که بتواند در خلق اثر، هماهنگی کاملی میان تمامی این اجزا برقرار کند، انسانی فرزانه و دارای روحی وسیع و تفکری عمیق است که می تواند آحاد جامعه را به رستگاری رهنمون شود. به همین دلیل چینیها، خوشنویسی را سنگ محک شخصیت افراد می دانند و جایگاه والایی برای خوشنویسان قائل اند.
خوشنویسی ژاپنی یا شودو (به ژاپنی (書道 هنر خوشنویسی زبان ژاپنی است که امروزه هنرمندان این کشور هم مانند ایران سبک های مختلف خوشنویسی را پدید آورده اند اما نکته جالب قضیه آنجاست که بسیار بیشتر از کشور ما که مهد خوشنویسی است به خوشنویسی اهمیت میدهند و امروزه خوشنویسی یکی از درس‌های مدارس ابتدایی در سیستم آموزشی اجباری ژاپن است و همچنین برخی از دانشگاه‌ها همچون دانشگاه تسوکوبا، دانشگاه گاکوگی توکیو و دانشگاه آموزش فوکوکا بخش‌های ویژه‌ای برای پژوهش‌های خوشنویسی با تاکید بر برنامه‌های آموزش معلم در خوشنویسی دارند. خوشنویسی ژاپنی بسیاری از هنرمندان غربی را نیز در طول قرن‌ها به خود شیفته کرده است.
در سال های اخیر در ژاپن مسابقات خوشنویسی یا شودو بسیار محبوب بوده است و گروه های دانشجویی که معمولا دختران هستند هنگام پخش موسیقی، به خوشنویسی مشغول میشوند و باهم رقابت میکنند.
بسیاری از جنگجویان سامورایی قبل از اینکه به عنوان یک جنگجوی واقعی شناخته شوند، باید در هنر خوشنویسی و همچنین دیگر هنرها آموزش ببینند و این به آن معناست که وظیفه یک جنگجو فقط جمگیدن نیست بلکه یک فرد موفق باید در تمامی زمینه ها و مخصوصا هنر تبحر کافی داشته باشد.
خوشنویسی ایرانی آنقدر طبع لطیف و زیبایی دارد که نه تنها ایرانیان بلکه تمامی مردم جهان را مجذوب خود میکند. خانم هیساکو تسونودا هنرمند خشنویسی ژاپنی به همراه 19 نفر از شاگردانش در سال 2016 نمایشگاهی در توکیو برگزار کردند که در آن نمایشگاه آثار خوشنویسی خود را که خوشنویسی با خط فارسی بود را به نمایش گذاشتند. این نمایشگاه از سوی دوستداران فرهنگ و هنر ایران در توکیو با استقبال چشمگیری روبرو شد.
خانم تسونودا میگوید حدود بیست و پنج سال است، عاشق زیبایی خوشنویسی ایران شده‌ام و از سال 1994 تا کنون به تدریس زبان فارسی و خوشنویسی ایران مشغول هستم و از سال 2006 نیز هر سال نمایشگاه خوشنویسی برگزار کرده ام.
استاد خوشنوسی ایران در ژاپن با اشاره به مشارکت 19 تن از شاگردانش در برگزاری نمایشگاه مشق دو هزار و شانزده گفت: هدف این نمایشگاه معرفی فرهنگ ایران به مردم ژاپن است.
با گسترش هرروزه خوشنویسی در جهان این هنر ناب و زیبا به مغرب زمین هم رسید و اروپاییان هم از این هنر بی بهره نماندند. خوشنویسی غربی، هنر نوشتاری زبان لاتین و تا اندازه ای زبان های یونانی و سیریلیک است. شاید جالب باشد بدانید که ریشه خوشنویسی غربی در یونان و روم است اما نمیتوان نقش کلیساها را در توسعه خوشنویسی نادیده گرفت. با این حال در اروپا اگرچه از دیرزمان دولت و کلیسا به زیبانویسی توجه نشان می‌دادند(مانند کتیبه‌های رومی و یا برخی نسخه‌های خطی انجیل) اما خوشنویسی یک هنر فرعی و وابسته به کتابخانه‌ها و محافل طلاب بود.
اما امروزه توجه به این هنر بسیار بیشتر شده تا جایی که انواع مختلف خوشنویسی لاتین یا Calligraphy از قرن پانزدهم میلادی در دایره لغات فرهنگ های لاتینی پدیدار شده اند.
با همه این ها باز هم علاقه ایرانیان به خوشنویسی چیز دیگریست و خوشنويسي همواره براي مسلمانان اهميتي خاص داشته‌است. زيرا در اصل آن را هنر تجسم كلام وحي مي‌دانسته‌اند. آنان خط زيبا را نه فقط در استنساخ قرآن بلكه در اغلب هنرها به‌كار مي‌بردند. خوشنويسي يا خطاطي در كليه كشورهاي اسلامي همواره به عنوان والاترين هنر مورد توجه بوده است. مردمان اين سرزمين‌ها به‌ويژه ايرانيان در اوج قدرت و نهايت ظرافت در اين هنر تجلي يافت و خوشنويسي به مانند محوري در ميان ساير هنرهاي بصري ايفاي نقش كرده‌است. خوشنويسي از قرون اوليه اسلامي تا كنون در كليه كشورهاي اسلامي و مناطق تحت نفوذ مسلمانان با حساسيت و قدرت تمام در اوج هنر بوده‌است.
اما وقتی پای هنر درمیان است مرزها از بین میروند و قومیت ها و ملیت ها همگی زیر پرچم هنر باهم یکی میشوند. هرکس به زبان و خط خود سعی دارد تا با زیبانوشتن و زیبادیدن دنیا را جای زیباتر و قشنگ تری کند و زندگی را در سایه ی هنر لذت بخش تر نمایند.
در سراسر دنیا، خوشنویسی، رابطه ای بسیار نزدیک با نقاشی دارد و هنرمند و خطاط تلاش می کنند در اثار خود، به ثبت حالت شی بپردازد و حس درونی آن را تجسم بخشد که این دیدگاه ارتباطی مستقیم با جهان بینی دارد.
سخن پایانی:
خوشنویسی یک هنر است که با تقویت مهارت های نوشتاری می توان به آن رسید؛ اما برخی از افراد با بی توجهی به این اصل، خود را از داشتن دست خطی زیبا محروم می کنند. دست خط زیبا ضمن ارتقا شخصیت افراد، جایگاه اجتماعی آن ها را نیز ثبات می بخشد.
برای دیدن آموزشهای رایگان خوشنویسی با خودکار حتما پیج اینستاگرام خط و قلم را دنبال کنید
