ما هر روز با نوشته و نوشتار سر و کار داریم و شاید بهتر باشد که بگوییم روزی نمی شود که چشممان به صفحات کتاب یا روزنامه ای نیفتد اما آیا تا به حال این سوال در ذهن ما شکل گرفته است که خطی که از آن برای نوشتن روزنامه و کتاب ها استفاده میشود چیست و چه نام دارد. در مطالب قبلی با خط نستعلیق در خوشنویسی آشنا شدیم و در این مطلب نگاهی خواهیم داشت به خط نسخ و کاربردهای آن .
تاریخچه خط نسخ
در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری مردی به نام ابن مقله از اهالی فارس او را پدر خوشنویسی ایرانی می‌دانند خطوطی را که از خط کوفی منشعب شده بودند را تکمیل و قانونمند ساخت و خطوط ششگانه یا اقلام سته را با مبنا قرار دادن سطح و دور وضع کرد. خط نسخ یکی از این خطوط بود که استفاده و کاربرد آن در کتابت و نوشتار می باشد اجرای حروف و کلمات در خط نسخ بگونه ای است که در خواندن آن اشتباهی پیش نمی آید و دشواری وجود ندارد بویژه وقتی با حرکات و اعراب همراه می شود خط نسخ از آغاز پیدایش در تمام کشورهای اسلامی مورد توجه قرار داشته است و بیشتر برای کتابت کلام الله به کار می‌رفته است نام گذاری این خط نیز از انروست که جمیع خطوط را نسخ کرد و کتابت قرآن مجید منحصر به آن شد. خط نسخ دارای انواع گوناگونی است. انواع خط نسخ که از قدیم رواج داشته عبارت است از نسخ قدیم (نسخ حجازی)، نسخ الفضاح، نسخ عثمانی، نسخ ایرانی(نسخ نیریزی)، نسخ بغدادی (جدید)، نسخ الحدیث و نسخ چاپی.
میرزا احمد نیریزی بزرگترین نسخ نویس فارسی است که در نیریز فارس در عهد صفوی چشم به جهان گشود او را در خط نسخ همسنگ با میرعماد در نستعلیق می دانند او در خط نسخ شیوه‌ای خاص و منحصر داشت از آن روست که شیوه او را نسخ ایرانی یا نسخ نیریزی می نامند. شیوه نسخ نویسی او تاکنون در ایران باقی است و سایر نسخ نویسان در ایران از شیوه او پیروی می نمایند با دقت در خط استاد نیریزی می توان به این نکته پی برد که او درشیوه نگارش خویش از برخی قواعد و اصول نستعلیق بهره می‌برده است.
کاربرد خط نسخ
و اما در نهایت برای ماشین های تحریر و نرم افزار ها، حروف سربی با خط نسخ طراحی شد و از آن پس بود که کتاب ها و روزنامه ها به وسیله این خط نگارش شدند. تا به امروز نیز این امر باقی مانده است و می‌توان مهم‌ترین دلیل آن را علاوه بر سادگی و خوانایی این خط، همان حروف سربی ساخته شده برای ماشین های تحریر دانست. در خط نسخ شیوه اتصالات بگونه ای بود که این امکان را فراهم می ساخت (منفک بودن حروف از هم). امری که انجام آن با خطوط دیگر یا امگان پذیر نبود و یا بسیار کار را دشوار می ساخت. آری خط نسخ با تمام زیبایی ها و خوانایی خود از دیر هنگام تاکنون همراه ماست و نقشی شگرف در زندگی ما بازی کرده است.
این مطلب را هم بخوانید : کشیده ها در خوشنویسی
نویسنده : محمد سینا درافشانی
