نقاشیخط یکی از هنرهایی است که مورد توجه بسیاری از هنرمندان قرار دارد و از حدود دهه 30 – 40 شمسی توسط بعضی از هنرمندان ایرانی که هم خوشنویس و هم نقاش بودند، شکل گرفت و تا به امروز هم جایگاه خود را در بین علاقمندان حفظ کرده است.

مفهوم نقاشیخط

نقاشیخط به معنای ساده و عمومی آن، ترکیبی از نقاشی و خوشنویسی است و به شیوه ای اطلاق می شود که در آن هنرمند مخاطب را با ترکیب و تلفیق هنر مدرن و سنتی در دنیای امروز آشنا می کند. در نقاشیخط هنرمند به دنبال نوگرایی است تا بتواند با تکنیک های خلاقانه ای که در این مسیر دارد، شکلی نو از هنر را خلق نماید.

در نقاشیخط این امکان فراهم است تا هنرمند بتواند با رعایت فرم و مفهوم عینی، هنرش را به سمت هنرهای انتزاعی سوق دهد. این کاری نیست که به راحتی بتوان از پس آن برآمد، ولی با تمرین و تکرار و شرکت در کلاس های نقاشیخط تا حدودی می توان به آن دست پیدا کرد.

نقاشیخط یکی از شاخه های مهم هنر خوشنویسی است که در حدود نیم قرن در دوره معاصر سابقه دارد و در حال حاضر هم به یک گرایش مستقل هنری تبدیل شده است. با وجود آن که در قرون گذشته خوشنویسی هایی در قالب خط نقاشی برای طرح های گیاهی و حیوانی به کار می رفت، ولی این دو واژه یعنی نقاشیخط و خط نقاشی به جای هم و به صورت اشتباه به کار می رفته است. با تمام این اوصاف هنوز لفظ این دو کلمه به جایگاه تثبیت واقعی نرسیده اند و میان برگزیدن این دو کلمه صحبت های زیادی وجود دارد.

نقاشیخط به عنوان یک مکتب نوپا و اصیل، که خمیر مایه اصلی اش را خوشنویسی با تکیه بر وجه تصویری اش تشکیل می دهد، محتوای آثار را در شکل و ظاهر بصری آن به تصویر می کشد. شاید بتوان گفت که نقاشیخط نوعی نقاشی کردن با حروف است که در نهایت اثری زیبا و هنری را خلق می کند.

به طور کلی باید بگوییم هر گاه به جای استفاده از ابزار سنتی خوشنویسی مانند قلم، کاغذ و مرکب، از بوم، رنگ های روغنی، گواش، اکریلیک و… استفاده شود و خط را هم به جای قلم با مداد و پرگار طراحی کنیم، اثر به وجود آمده را نقاشیخط می نامیم. چیزی که جلوه بصری بسیار زیبایی دارد و انسان را محو خودش می کند.

تاریخچه نقاشیخط

نقاشیخط پس از به وجود آمدن مکتب سقاخانه و در آغاز دهه 1340 شمسی و با به کار گیری خط در نقاشی شروع شد. مکتب سقاخانه با معیارهایی که هرمندان آن را در نظر داشتند تفاوت های بسیاری داشت و عمر آن به بیشتر از دو دهه نرسید. پس از آن اعضای این مکتب با تکیه و توجه بر همان تجربه ها، به شیوه های شخصی و متفاوت روی آوردند.

این روند به خوبی طی شد و تلاش اهالی مکتب سقاخانه تاثیر زیاد و ماندگاری بر نقاشی نوگرای معاصر ایران گذاشت و سبب به وجود آمدن جریان های هنری نو از جمله نقاشیخط شد. پس می توان این ادعا را داشت که هنر نقاشیخط به عنوان یک مکتب هنری از بطن و درون مکتب سقاخانه به وجود آمده است.

در حال حاضر هم این مکتب با داشتن ظرفیت و غنای تاریخی، فرهنگی، هنری و همچنین هویت ملی، اهمیت بسیار زیادی در عرصه هنرهای تجسمی برای خود به دست آورده است. روند رو به جلو نقاشیخط به صورتی ادامه دارد که حتی در صحنه های بین المللی وجهانی نیز جایگاه ویژه ای برای خود کسب کرده است. موفقیت هنرمندان این مکتب و جلب نظر مخاطبان در رقابت های مختلف داخلی و خارجی و جشنواره های معتبر جهانی سندی بر این ادعاست. همچنین فروش آثار زیبای هنرمندان هم که پاها تا مبالغ بسیار بالا هم می رسد، خود گویای اقبال عمومی به سمت این هنر است.

ریشه های خوشنویسی را می توان در شیوه های تفننی خوشنویسی ایرانی همانند خط توامان، خط مسلسل، خط طغرا و خطوطی از این دست پیدا کرد. همچنین جلوه های بسیار پر شکوه و زیبایی از نقاشیخط را هم می توان در شیوه سنتی گلزار و یا در آثار هنرمندان دوره قاجار از جمله ملک محمد قزوینی و یا اسماعیل جلایر پیدا کرد.

ولی همان طور که در بالا هم اشاره کردیم مکتب سقاخانه در نقاشی معاصر ایران، جایگاه ویژه ای در پیدایش نقاشیخط دارد. در دوره پس از انقلاب هم کسانی که به هنر خوشنویسی روی آوردند، توانستند با به وجود آوردن شیوه های نوین و متفاوت، سبک های جدیدی را خلق نمایند. در کنار همه این ها نقاشیخط هم از جمله هنرهایی بود که تجربه های جدیدی برای آن صورت گرفت و نمودهای عینی زیبایی را خلق کرد.

نقاشیخط در دوره امروز

در حال حاضر و پس از گذشت سال های بسیار، نقاشیخط در عرصه هنرهای تجسمی ایران جایگاه ویژه و با ارزشی کسب کرده است. همچنین هر سال به تعداد هنرمندانی که به این رشته علاقمند می شوند افزوده شده و آن ها در رقابت های مختلف داخلی، بین المللی و جهانی به کسب افتخار مشغول هستند.

لازم به ذکر است که هنرمندان این رشته این قابلیت را دارند که توانایی های خود را در قالب های هنر خطاطی، نقاشی و… به نمایش بگذارند. از جمله مهم ترین هنرمندان معاصری که در این زمینه فعالیت می کنند می توان به فرامز پیل آرام، رضا مافی، حسین زنده رودی، محمد احصایی، نصرالله افجه ای، جلیل رسولی و… اشاره کرد که نقش ویژه و موثری در ایجاد و رشد رشته نقاشیخط ایفا کرده اند.

در پایان لازم به ذکر است که بگوییم، نقاشیخط از جمله هنرهایی است که توانسته پس از گذشت سال ها جایگاه ویژه ای را برای خود در بین هنرمندان به دست آورد. اگر شما هم دوست دارید تجربه های ویژه ای را در زمینه هنر نقاشیخط به دست آورید.