«نقاشیخط» مکتبی نوپا و اصیل در هنر معاصر ایران است که این روزها طرفداران بسیار زیادی دارد. مکتبی که خط و خوشنویسی با تکیه بر وجه تصویری اش، اساس آن را تشکیل داده و محتوای آثار در شکل و ظاهر آن به چشم می آید. به همین خاطر است که در نقاشی خط خوانا بودن کلمات، عبارات و جملات مسئله مهمی نیست و هویت بخشی به آثار از جمله اهداف اصلی هنرمندان این رشته است. هنرمندان رشته نقاشی خط، با کمک عناصر هنرهای سنتی، تزئینی و مذهبی و به خصوص خوشنویسی و از همه مهم تر قالب های سیاه مشق، خط نستعلیق، کتیبه نویسی، خطوط تزئینی به شکل حیوانات، مرغ بسمله ها، طغرا نویسی و … تاثیر زیادی پذیرفتند و آثار زیادی را به وجود آوردند.همچنین استفاده از ابزار و مواد گوناگون در کنار تکنیک ها و اجرای شیوه های متنوع و جدید ، از دیگر ویژگی های نقاشی خط معاصر ایران است.
شناخته شده ترین افراد در این زمینه حسین زنده رودی، فرامرز پیل آرام، محمد احصایی، مرحوم رضا مافی، جلیل رسولی، نصرالله افجه ای و… هستند که گام های موثری را در زمینه پیشبرد نقاشی خط برداشتند. در ادامه این مقاله از وبسایت «خط و قلم» که با عنوان «جایگاه نقاشی خط در هنر معاصر ایران» در اختیار شما قرار می گیرد، توضیحاتی را در این زمینه ارائه می دهیم:
آغاز نقاشیخط در ایران
با رفتن رضا شاه پهلوی و گسترش جنگ جهانی دوم در ایران، فرصتی فراهم شد تا آزادی های مختصری در رابطه با نوجویی هنری به وجود آید. با تاسیس دانشکده هنری های زیبا در سال 1320 شمسی، افراد بسیاری سعی کردند تا از گرایش های کهنه و کلاسیک فاصله بگیرند و فضای جدیدی را ایجاد کنند. در همین دوره بود که آثار هنری مختلفی خلق شد و ورود منتقدان به عرصه هنر معاصر ایران، باعث هویت بخشی به آثار شد. آن چه که در ذهن هنرمندان مطرح شد این بود که تفاوتی در آثارشان نسبت به هنرمندان دیگر نقاط جهان ایجاد کنند تا پیوندی با هنر ایرانی داشته باشد. در این راستا بود که مکتب سقاخانه ایجاد شد و هدف مهم آن ها بهره گیری از عناصر هنرهای تزئینی، عامیانه، مذهبی و به خصوص خط فارسی بود. مکتب سقاخانه برای توصیف آثار گروهی از هنرمندان به کار برده شد که در تلاش بودند تا پلی میان سنت و مدرنیته برقرار سازند.
مکتب سقاخانه بیشتر از دو دهه دوام نیاورد، ولی در همین زمان کوتاه باعث پیدایش و شکل گیری جریان هنری نقاشی خط شد. در سال اخیر مکتب هنری نقاشی خط با داشتن بار و غنای تاریخی، فرهنگی، هنری و هویت ملی، اهمیت بسیار زیادی در هنرهای تجسمی معاصر ایران پیدا کرده و به تدریج به دنبال کسب جایگاه جهانی خود است. با این حال حضور هنرمندان ایرانی در رقابت های جهانی این رشته و خرید و فروش آثاری هنری در بازارهای بین المللی شاهدی بر همین ادعاست.
نقاشیخط معاصر در ایران
در ادوار گذشته، نقاشی خط نه با این نام بلکه با عناوینی مانند طغرا نویسی، خط گلزار، خط های ثلث تزئینی و… به کار می رفته است. برای مثال نقوش ایجاد شده در ظروف سفالی همراه با خط کوفی حکایت از آن دارد که به وجود آورندگان آثار هنری در گذشته به جنبه های تزئینی و بصری خط توجه داشتند. به همین خاطر می توان رد پا و ریشه های هنر نقاشی خط را در میان هنرهای مختلف ایرانی و اسلامی و به خصوص هنرهای سنتی پیدا کرد.
پیشکسوتان معاصر نقاشیخط
نصرالله افجه ای از جمله پیشکسوتان عرصه نقاشی خط ایران است که در رابطه با سابقه نقاشی خود در ایران می گوید: «نقاشی خط هنری است که از سال ها قبل مورد استفاده بوده و کسانی که خط طغرا می نوشتند به نوعی از نقاشی خط استفاده می کردند.» همچنین ایشان اعتقاد دارد که اولین کسی است که در طول تاریخ هنر معاصر ایران اصطلاح نقاشی خط را برای این آثار به کار برده است. بنابراین مکتب نقاشی خط به معنای امروزی خود در دهه چهل و پنجاه شمسی و به همت گروهی از هنرمندان نوگرا به وجود آمد. حسین زنده رودی از سردمداران مکتب سقاخانه نقش مهمی را در شکل گیری مکتب نقاشی خط معاصر ایفا کرد. مایه های اصلی نقاشی زنده رودی را در فضای سیاه مشق استادان نستعلیق نویس ایرانی و به خصوص هنرمندان دوره قاجار می توان پیدا کرد.
از دیگر هنرمندان معاصر این عرصه فرامرز پیل آرام است که از جمله اولین کسانی است که ویژگی ها و امکانات صوری خط – نوشته و یا خوشنویسی سنتی را در نقاشی نوین ایرانی به کار برد. محمد احصایی هم در بکار گیری حروف و کلمات، دارای سبک منحصر به فردی است و بسیاری از افراد او را بنیان گذار نقاشی خط در ایران می دانند. ایشان معتقدند نقاشی خط نوعی نگاه انتزاعی به خوشنویسی است که از یک حقیقت آشنای دیگر برآمده است. محمد احصایی سهم زیادی در روند اعتبار نقاشیخط و همچنین خوشنویسی معاصر ایران و شناساندن آن به جهانیان دارد.
رضا مافی نیز از سردمداران مکتب نقاشیخط معاصر ایران است. از ویژگی های کار ایشان انتخاب مضمون هایی از اشعار معاصرین است که آشنایی و علاقه او به جمعی از هنرمندان از جمله سهراب سپهری نقش عمده ای در خلق آثار او داشت. نصر الله افجه ای، جلیل رسولی، غلام علی اجلی، آیدین آغداشلو و برخی دیگر از هنرمندان هم از جمله افراد تاثیرگذار در مکتب نقاشی خط نوین ایران هستند.
در پایان این مقاله باید بگوییم که نقاشی خط در هنر معاصر ایران جایگاه ویژه ای دارد و هنرمندان این عرصه توانستند با تاثیر از مکتب سقاخانه، میان هنر کلاسیک ایران با هنر معاصر پیوند برقرار کرده و آثار بی نظیری را در این عرصه خلق کنند. همچنین اگر شما هم علاقمند به این رشته هنری هستید و می خواهید در بین هنرمندان نقاشی خط معاصر ایران قرار بگیرید، دوره آموزش نقاشیخط که به صورت رایگان می باشد را می توانید ببینید .
اگر هم به هنر نقاشیخط مشغول هستید و در فکر یک امضای زیبا برای آثار خود هستید با ما در ارتباط باشید .
