هر علم و هنری اصطلاحات مربوط به خود را دارد که برای یادگیری آن هنر یا علم، دانستن این اطلاعات ضروری است. خوشنویسی هم از این قائده مستثنی نیست و برخی اصطلاحات تخصصی دارد که اگر آن ها را بدانید به صورت اصولی و پایه ای پیش خواهید رفت. در این مقاله از وبسایت «خط و قلم» می خواهیم شما را با یکی از اصطلاحات تخصصی خوشنویسی با نام دانگ قلم آشنا کنیم. پس در ادامه با این مقاله که تحت عنوان «دانگ در خوشنویسی به چه معناست؟» همراه ما باشید.
تعریف لغوی و اصطلاحی دانگ در خوشنویسی
در فرهنگ لغت دانگ به این شکل تعریف می شود: یک قسمت از شش قسمت هر چیزی را دانگ می گویند. برای مثال اسناد مِلکی که به شش دانگ تقسیم می شود و هر قسمت آن را یک دانگ می گویند. اما دانگ در خوشنویسی به معنای واحد اندازه گیری پهنای قلم به کار می رود؛ در واقع فاصله بین انسی قلم تا وحشی قلم را نوک قلم می گویند که این فاصله اصطلاحا در میان خوشنویسان با نام دانگ قلم معرفی می شود. دانگ قلم را از یک منظر دیگر هم می توان بررسی کرد و آن بدین شکل است که اگر خوشنویس با قلمی که تحریر می کند و فارغ از این که اندازه اش چقدر است، نقطه ای کامل را رسم کند -نقطه کامل به معنای آن که سیاهی حاصل یه مربع با عرض و طول یکسان باشد- اگر آن مربع را به شش قسمت مساوی تقسیم کند، هر قسمت از آن را یک دانگ می گویند.
یک تفاوت اساسی در سبک قدما و قبل از استاد کلهر و با سبک استاد کلهر و پیروانش وجود دارد و آن این است که می گویند: کلهر نقطه ای که با قلم می گذاشت را به پنج قسمت تقسیم می کرد و اصطلاحا یک نقطه را دزدیده بود. این در حالی است که در شیوه قدما قلم با شش دانگ در نظر گرفته و طراحی حروف و واژگان بر اساس نقطه کامل و مربعی شکل انجام و تحریر می شد. این هم نوع دیگری از نگاه به دانگ قلم محسوب می شود.
اگر هنرمند هستید و یا هر شغل دیگر و امضا در خور جایگاه خودتون ندارید حتما به صفحه طراحی امضا مراجعه نمائید .
اندازه و پهنای قلم
در ارتباط با اندازه و پهنای قلم نکات مختلفی وجود دارد. در قدیم ابزار و شرایط خوشنویسی به مانند امروز مفصل و مهیا نبود. به همین خاطر یک واحد اندازه گیری مصطلحی بین خوشنویسان وجود داشت که به اصطلاح آن را دانگ می گفتند. برای مثال زمانی که می گفتند قلم دو دانگ مشقی، متوجه ابعاد و اندازه آن می شدند. در رابطه با اندازه دانگ و ابعاد قلم ما در خوشنویسی قالب ها و شمایل های مختلفی داریم مانند چلیپا نویسی، کتابت و… که برای نوشتن هر کدام از اندازه تقریبی یک قلم استفاده می شود.
در کل کل باید بگوییم دسته بندی قلم به صورت سنتی این چنین است: قلم غبار، قلم خفی، قلم کتابت، قلم سر فصلی، قلم قطعه یا مشقی، قلم جلی صفحه و قلم کتیبه. لازم به ذکر است که . این تقسیم بندی بر اساس میلی متر و سانتی متر انجام شده است. از کوچترین اندازه تا نیم میلی متر را غبار، از نیم تا سه چهارم میلی متر را حفی، از سه چهارم تا یک و نیم را کتابت، از یک و نیم تا دو میلیمتر را سر فصلی، از دو میلی متر تا شش میلی متر را مشقی، از شش میلی متر تا دو سانتی متر را جلی صفحه، و از دو سانتی متر به بالا کتیبه در نظر می گرفتند. همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، در گذشته ابزارهای دقیق اندازه گیری وجود نداشت و سعی می کردند یک ساختار و معیاری را برای خود در نظر بگیرند که با توجه به آن اندازه ها را رقم بزنند.
دانگ در قلم مشقی
بیشترین تقسیم بندی در انواع قلم در قلم مشقی رایج بوده که اکثرا با آن تحریر می شده است. بر این اساس می توان گفت اندازه یک دانگ در مشقی در حدود یک میلی متر و یا کمی بیشتر، از دو تا دو نیم میلیمیتر را یک و نیم دانگ مشقی، از دو و نیم تا سه میلیمتر را دو دانگ مشقی، از سه تا سه و نیم میلیمتر را دو نیم دانگ مشقی می گرفتند از سه و نیم تا چهار میلیمتر را سه دانگ مشقی، از چهار تا چهار و نیم میلیمتر را چهار ردانگ مشقی، از چهار و نیم تا پنج میلیمتر را پنج دانگ و از پنج و نیم تا شش میل را شش دانگ در نظر می گرفتند. این تقسیم بندی بیشترین استفاده را در قلم مشقی داشت.
آن چه که در تعریف نقطه و دانگ در بالا به آن اشاره کردیم، دال بر این امر است که اساس و بنیان شیوه های خوشنویسی استادان بزرگ، گذشته از نحوه تراشیدن قلم، شیوه قلم گذاری، طریق رانش قلم، دور دست اعمال سلیقه در کرسی و بسیاری از چیزهای دیگر باید در اندازه دانگ مورد بررسی قرار گیرد. گفتن این نکته ضروری است که اساس اختلاف شیوه خوشنویسان قبل از محمد رضا کلهر با ایشان را باید در معیار و اندازه نقطه جستجو کرد. همان طور که اشاره کردیم قالب و اندام حروف و کلمات در شیوه قدیم معمولا از قلم مشقی به بالا بر پایه نقطه کامل شش دانگی و در سبک کلهر بر مبنای پنج دانگ و تغییر در شوه تراش قلم طراحی و تحریر می شد.
آن چه که در این مقاله در رابطه با دانگ قلم به آن اشاره کردیم، توضیحی است که در کتبی مانند آداب القلم استاد امیرخانی، اطلس خط استاد فضایلی و یا دایره المعارف مقتدایی آمده است. به دانستن توضیحات بیشتر در این زمینه می توانید به این کتاب ها مراجعه کرده و اطلاعات جامع و کاملی را به دست آورید. همچنین اگر علاقمند به یادگیری خط نستعلیق هستید و یا می خواهید در کلاس های آنلاین خوشنویسی با خودکار شرکت کنید، خط و قلم این فرصت را برای شما فراهم کرده تا به یادگیری این هنر اصیل مشغول شوید و با اصطلاحات تخصصی آن بیشتر آشنا شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه همکاران ما در واحد پشتیبانی پاسخگوی سوالات شما هستند.
برای مشاهده آموزشهای ما در صفحه اینستاگرام از طریق لینک زیر اقدام نمائید
