از آن هنگام که انسانِ نخستین، اولین خطوط را بر روی دیواره های سنگی غارها کشید، تا آن زمان که مصریان بر روی پاپیروس نوشتن را آغاز کردند، ابزار نوشتن از جمله مهم ترین دغدغه های آن ها بود.
در پست های پیشین وبلاگ خط و قلم بارها در مورد ابزار های خوشنویسی صحبت کرده ایم و می دانید که کاغذ و قلم و خودکار و مرکب و نی و… از جمله مهم ترین ابزارهای خوشنویسی هستند و هرکدام نقش خاص و ویژه خود را در یک اثر خوشنویسی ایفا می کنند.
در این پست به صورت ویژه تر در مورد کاغذها و انتخاب مناسب ترین کاغذ در خوشنویسی صحبت می کنیم.
با ما همراه باشید…
چینی ها اولین مردمانی بودند که کاغذ را اختراع کردند. کاغذ از زمان اختراع آن تا امروز قابل اعتماد ترین وسیله انتقال اندیشه بشر بوده است و نقش مهمى در جمع آورى و ذخیره اطلاعات و دانش بشر داشته است.
از معروف ترین کاغذ هاى سده 12 و 13 هـ . ق. کاغذهاى خان بالیغ، ختایی، سمرقندی، عادل‌شاهی، ترمه‌ای، کشمیرى و فرنگى بوده است.
عوامل مهم انتخاب کاغذ در خوشنویسی
راه ها و روش های بسیار متنوعی در انتخاب یک کاغذ مناسب برای کارهای خوشنویسی وجود دارد ولی مهم ترین نکته در انتخاب، آن است که کاغذ باید به فراخور عادت و دست خوشنویس انتخاب شود.
کاغذهای بسیار صاف و لغزنده یا زبر و خشن برای خوشنویسی مناسب نیستند زیرا کاغذ های زبر و ناهموار و دارای بافت سبب سایش نوک قلم نی می شوند و نمی توان روی آنها خوب و راحت و روان نوشت و کاغذ های بسیار صاف و هموار باعث لیز خوردن قلم روی کاغذ می شوند.
بنابراین مناسب ترین کاغذ برای خوشنویسان باید دارای صافی متوسطی باشد و در مراحل آموزش خوشنویسی با قلم نی کاغذی را انتخاب کنید که بافت آن صاف و صیقلی باشد و مرکب در آن بیش از اندازه رسوخ نکرده و مرکب خوشنویسی را پخش نکند، همچنین خیلی لغزنده نباشد تا بتوان قلم نی را روی آن مهار کرد و حرکات مختلف را به نحو احسن روی آن اجرا نمود.
از دیگر موراد مهم در انتخاب کاغذ مناسب آن است که ضخامت آن به اندازه ای باشد که قلم بر روی آن بنشیند، کاغذ های خیلی نازک یا خیلی ضخیم (مقوایی) برای خوشنویسی مناسب نیستند.
به خاطر داشته باشید که اگر کاغذ بدون خط کشی است، حتما با مداد کمرنگ خط کشی شود زیرا خط کرسی یکی از ارکان خوشنویسی است و رعایت کرسی کلمات، بدون خط زمینه مشکل یا غیر ممکن است. بنابراین در تمرین و خوشنویسی به هیچ وجه از خط زمینه غافل نشوید.
کسانی که مبتدی هستند و مراحل اولیه آموزش خوشنویسی و خطی مثل نستعلیق را می گذرانند ، بهتر است از کاغذهای خط داری که شرایط ذکر شده را دارند استفاده کنند یا در صورت تهیه کاغذ مناسبی که خط کشی ندارد حتما قبل از نوشتن اقدام به ترسیم خط کرسی برای نوشتن کنند.
انواع کاغذ در خوشنویسی
دنیای کاغذ ها بسیار وسیع و متنوع است ولی کاغذ هایی که در خوشنویسی به کار برده می شوند و مورد استفاده قرار می گیرند به چند دسته کلی تقسیم می شوند که در زیر آن ها بیشتر معرفی می کنیم.
- کاغذ گلاسه
گلاسه مرغوب ترین نوع کاغذ است و هر چه گرماژ آن بالاتر باشد، کیفیت چاپ روی آنها بهتر است و خط خوشنویسان زیباتر و با کیفیت تر دیده می شود.
نشاسته و پلاستیک مهم ترین مواد تشکیل دهنده کاغذ گلاسه هستند. نشاسته برای هموار شدن و پلاستیک برای ضد آب بودن به کار می‌رود. کاغذ گلاسه در واقع نوعی از کاغذ است که به دلیل روکش براق روی آن، سطحی هموار دارد و به دلیل جذب یکنواخت جوهر در این نوع کاغذ، علاقه مندان زیادی دارد و در مجله ها، کارهای هنری مانند خوشنویسی و نقاشی خط و تذهیب، کارت ویزیت، چاپ عکس و … کاربردهای فراوانی دارد.
خوشنویسان برای خوشنویسی با قلم معمولاً از کاغذهای گلاسه مات یا نیم گلاسه استفاده می کنند زیرا قلم می تواند به راحتی بر روی آن حرکت داشته باشد و اثر مرکب بر روی کاغذ در اختیار و کنترل خوشنویس باشد. در انتخاب کاغذ گلاسه به این نکته توجه داشته باشید که روانی بیش از حد کاغذ گلاسه می تواند قدرت کنترل خوشنویس را بر روی قلم کم کند.
برخی انواع کاغذهای گلاسه که بسیار مطبوع خوشنویسی هستند، تماما از پلاستیک و مواد شیمیایی تهیه می شوند و هیچ ردی ازچوب و الیاف طبیعی درآنها نیست.
آیا تا به حال به این نکته اندیشیده اید که چرا آثارخوشنویسی کهن، حتی بیش از 1000 سال است که با وجود شرایط بد نگهداری درگذشته، کماکان سالم و زیبا در برابر دیدگان ما خودنمایی می کنند ومعاصرین را به حیرت وا می دارند؟
از نظر علمی ثابت شده است که هرچه الیاف کاغذ به طبیعت نزدیکتر باشند و ph آنها از عدد 7 (خنثی) کمتر دور شود (اسیدی یا قلیایی) این کاغذ کمتر در گذر زمان آسیب می بیند. کاغذهایی که درقدیم رایج بودند، به طور کامل ازالیاف طبیعی تهیه می شدند و چون به صورت خام قابلیت نوشتن نداشتند، با نشاسته، سفیده تخم مرغ و… آهار می شدند و آهار برای کاغذ نوعی پوشش حفاظتی دربرابر هوای مملو از باکتری به وجود می آورد.
- کاغذ چاپی
دسته دیگری از کاغذ ها مانند کاغذ چاپی یا ابر و باد های دست ساز برای خوشنویسی با خودکار بسیار مناسب تر اند. کاغذ های گلاسه به دلیل روانی و سطح بسیار صافشان، کنترل خودکار بر روی آن ها بسیار سخت است و لرزش دست را بیشتر می کند و همچنین کاغذهای گلاسه سبب پخش شدن جوهر خودکار نیز می شوند بنابراین می توان گفت کاغذ مناسب برای خط خودکاری به ویژه عزیزانی که از شیوه تا کردن کاغذ در خط خودکاری استفاده می کنند، همان کاغذ ظریف معمولی است.
- کاغذ تحریر
کاغذهای تحریری سطح بافت داری دارند و همین باعث می شود تا جذب بالایی داشته باشند. سطح کاغذ تحریر مناسب برای نوشتن با خودکار است و از محبوب ترین کاغذهای تحریر، کاغذ های نخودی است. این کاغذ ها از جمله متفاوت ترین کاغذ های تولید شده هستند که با رنگ خاص خود سبب می شوند که چشمان هنرمند در بلند مدت دچار خستگی نشود.
انتخاب کاغذ مناسب و با کیفیت و نوشتن و خوشنویسی کردن روی آن از جمله مهم ترین مراحل کار هر هنرمند و خوشنویسی است. اگر در ابتدای راه قرار دارید و خوشنویسی را به تازگی آغاز کرده اید در انتخاب و شناخت کاغد ها کوشا باشید زیرا سهم بزرگی در موفقیت کار شما و زیبا به نظر رسیدن آثار شما دارند.
بسیاری از هنرمندان و خوشنویسان بر روی کاغذ های کارشان آهار می زنند. اهار زدن روی کاغذ هم باعث ماندگاری بیشتر آثار و هم زیبایی و مقاومت کاغذها می شود. در پست بعدی در مورد روش های و دلایل آهار زدن روی کاغذ صحبت می کنیم.
اگر علاقه مند هستید امضای خودتون هم تغییر بدید حتما به صفحه نمونه امضا مراجعه نمائید .
