بر خلاف این نظر که دست خط یک مهارت بی فایده و بی اهمیت است، دست خط در واقع به چند دلیل مهم است. یک دلیل مربوط به منابع ذهنی در خصوص خواندن، ریاضیات و نوشتن می شود که در مقاله های قبلی سایت نیز اشاره شده است .
درست همانطور که رمزگشایی کلمات ضعیف می تواند موجب اختلال در درک مطلب شود یا اینکه عدم فراخوانی خودکار می تواند موجب کاهش منابع ذهنی برای یادگیری الگوریتم های محاسباتی پیشرفته در ریاضی شود، دست خط ضعیف نیز از منابع ذهنی مورد نیاز برای جنبه های بالاتر نوشتن مانند توجه به محتوا، بسط جزئیات و ساماندهی ایده ها را تضعیف می کند. بخاطر اینکه دست خط یک ابزار اساسی در بسیاری از زمینه های دیگر است مانند یادداشت برداری، امتحان دادن، و انجام تکالیف مدرسه دست خط ضعیف می تواند اثری مخرب بر عملکرد درسی داشته باشد.
علاوه بر این، وقتی که دست خط بعنوان یک کار دشوار و وقت گیر پنداشته می شود، انگیزه برای نوشتن نیز تا حد زیادی کاهش می یابد، که منجر به عدم تمرین می شود که همین امر باعث تشدید مشکلات مربوط به نوشتن می شود. نکته آخر در این مبحث اینکه، دست خط در کلاس های پایین با موفقیت های املایی و خواندن ارتباط دارد؛ برای مثال،زمانی که بچه ها یاد می گیرند که چگونه حرف “م” را بنویسند، آنها می توانند صدای آن را نیز یاد بگیرند. توجه به ارتباط بین دست خط، خواندن و مهارت های املایی به تقویت موفقیت های حاصله در این حوزه ها کمک می کند.
ارزیابی مهارت دست خط
ارزیابی دست خط باید شامل مشاهده نحوه نوشتن، خوانایی، و سرعت نوشتار بشود. عمل نوشتن شامل نگه داشتن صحیح مداد، نحوه استقرار مداد و نوشتن حرف می شود. عادات مشکل زا در خصوص این مسائل همیشه با صرف نگاه کردن به نمونه های نوشته شده قابل شناسایی نیست و این مشکلات می تواند از پیشرفت دست خط جلوگیری کنند.برای مثال، کودکان می توانند حرفی مانند “ی ” را با حرکات جداگانه ترسیم کنند، مثلا از سمت چپ حرف شروع کنند. اما، شروع کردن این حرف از سمت راست، بدون بلندکردن مداد از روی کاغذ برای سرعت نوشتار بسیار مناسب تر است. خوانایی شامل خوانایی حروف، و همچنین فاصله بین کلمات و حروف می باشد. سرعت نیز مهم است، چونکه کودکان بالاخره از چند مقطع اولیه بالاتر می روند و باید بتوانند بصورت موثر در کارهای مختلف از نوشتن استفاده کنند.
آموزش دست خط
صرف زمان نسبتا اندک برای آموزش خوشنویسی، شاید حدود ده تا پانزده دقیقه بصورت روزانه میتواند از مشکلات نوشتاری آینده بچه جلوگیری کند، از جمله مشکلات مرتبط با مهارت های ترکیب کردن در سطوح بالاتر. سال های اولیه مدرسه بصورت خاص برای آموزش دست خط مهم هستند؛ اگر کودک در زمینه نوشتن، عادات مشکل زایی برای خود انتخاب کرد، مانند نگهداری اشتباه مداد یا نوشتن حروف بصورت کند و نامناسب، از بین بردن این عادات کار سختی می شود. حتی برای بچه های کوچک آموزش خوشنویسی باید در یک برنامه بزرگ تر نوشتاری انجام شود، که در آن کودکان مهارت های دیگر نوشتن را هم یاد بگیرند و از این طریق برای نوشتن انگیزه پیدا کنند. البته، کودکان به برنامه های پردازنده کلمات و تکنولوژی کمکی نیز دسترسی دارند، که برای هر دانش آموز با توجه به سطح او، قابل تنظیم است. در ادامه چند پیشنهاد برای آموزش خوشنویسی هر چه بهتر برای کودکان ارائه می شود:
در ابتدا بر یادگیری الگوی حرکتی تمرکز کنید و نه خوانایی کامل یا اندازه مناسب حروف
وقتی که کودکان یاد می گیرند یک حرف جدید را بنویسند، خوب است که با حرکات بزرگ مانند نوشتن در هوا شروع کنند؛ به کودکان بگویید که با کل دست و نه فقط قسمت تا مچ دست، حروف را در هوا بنویسند. این تمرین اولیه باید بر الگوی حرکتی با نوشتن صحیح حرف تاکید کند و نه نوشتن حرف بروی کاغذ با اندازه یا خوانایی عالی.
حروف مشابه را با هم تدریس کنید، و از یک توالی آموزشی استفاده کنید که هم به نحوه نوشتن و هم به فراوانی حروف در کلمات توجه کرده باشد.
برای مثال، حروف ” ن – س – ل – ص – ق – ی ” همگی نیم دایره مشابهی دارند و می توان آن ها یک جا تدریس کرد؛ حرف ” ا ” باید قبل از “ع” تدریس شود چونکه نوشتنش ساده تر و در کلمات بیشتری مورد استفاده قرار می گیرد.
حروف برگشت پذیر مانند “ن” و “ح” را جدا کنید
به نظر می رسد که کودکان در خصوص حروف مثل هم کمتر دچار اشتباه می شوند اگر یکی از این حروف ها را قبل از معرفی دیگری، خیلی خوب یاد گرفته باشند. علاوه بر این، این نیز سودمند خواهد بود که به کودکان در خصوص نوشتن حروف گیج کننده بگویید که آنها بصورت متفاوت نوشته می شوند؛ برای مثال، نوشتن “ن” از بالا و راست به چپ نوشته می شود در حالی که “ح” از بالا و چپ به سمت راست نوشته می شود.
از نشانه های جهت دار (فلشی) برای کمک به کودکان جهت به یادسپاری نحوه نوشتن حروف استفاده کنید
خصوصا اگر شما معلمی هستید که با نوجوانان زیادی سر و کار دارید، نظارت بر نحوه نوشتن هر دانش آموز شاید سخت باشند. نشانه های جهت دار نوشتاری برای اینکه دانش آموزان با استفاده حروف نقطه چینی، حروف را کپی کنند بسیار مهم است، تا بچه ها تصادفاً نحوه نوشتن نادرست را تمرین نکنند.
برای کودکان در مراحل اولیه خواندن و املا، آموزش دست خط را با آموزش صدای حروف ترکیب کنید
برای مثال، در حالی که کودکان نوشتن یک حرف مشخص را تمرین می کنند، می توان راجع به صدای حروف تدریس کرد. در تدریس خط شکسته، اتصالات بین حروف و همچنین نوشتن تک حرف را تدریس کنید.
بر خلاف خط کتابی و حتی خط نستعلیق تحریری، خط شکسته، حروف یک کلمه را به وصل می کند. زمانی که کودکان حروف را بصورت تک می نویسند، در آینده لازم است که نحوه اتصال حروف در بعضی از مواقع که قابلیت اتصال دارد نیز آموزش داده شود. چرا که در آینده به سرعت نوشتاری وی کمک شایانی خواهد شد. البته تا زمانی که کودکان نتوانستند بصورت خودکار و خوانا بنویسند، نباید بر سرعت نوشتن تاکید کرد.
کودکان باید نهایتا بتوانند با سرعت کافی و بصورت موثر در کارهایی نظیر یادداشت برداری یا امتحان دادن بنویسند. همچنین مفید است که بین استانداردهای مختلف خوانایی بسته به هدف نوشتن تفاوت قائل شوند؛ برای مثال، در یادداشت برداری، دست خط “نامرتب” تا جایی که فرد بتواند خط خود را بخواند، قابل قبول است.
